Obrazy z kołobrzeskiej plaży pośród prac Rineke Dijkstry w Guggenheim Museum

Dijkstra, urodzona w Holandii w 1959 roku, należy do najbardziej cenionych fotografików swojej generacji. Ekspozycja, pokazywana wcześniej, w lutym, w San Francisco jest pierwszą tak gruntowną prezentacją jej prac w Ameryce Północnej. Powstały one w minionym ćwierćwieczu.

Artystka wystawia w Guggenheim Museum zdjęcia wyrażające emocje młodych ludzi, w tym dzieci i nastolatków. Układa je w serie. Jedna z nich to portrety wykonywane na plażach w latach 1992 - 2002. Dijkstra wybrała się w tym celu do Hilton Head w Karolinie Południowej, a także do Polski i na Ukrainę.

Holenderki nie interesują tłumy plażowiczów. Fotografowane z niskiej perspektywy zdjęcia to portrety na tle morza, piasku i nieba obrazujące wchodzenie nastolatków w dojrzały wiek i nadające im jakby monumentalny charakter.

W serii "Portrety z plaży" w nowojorskim muzeum znajdują się trzy zdjęcia z Kołobrzegu. Szczególnie eksponowana jest fotografia szczupłej dziewczynki w zielonkawym kostiumie kąpielowym - zdjęcie jest na plakacie zapowiadającym wystawę, wskazuje w windzie na piętra, na których mieści się ekspozycja, oraz ilustruje recenzje w amerykańskich gazetach m.in. w "Wall Street Journal".

Opis zdjęcia młodej Polki zawiera także "Heilbrunn Timeline of Art History", wydana w Nowym Jorku przez Metropolitan Museum of Art. Jak wyjaśnia autor tekstu, dziewczynka "stoi przed obiektywem z rozdzierającym serce połączeniem niezręczności i wystudiowanej nonszalancji. Stojąc na brzegiem morza, przechyla głowę i wpada nieświadomie w klasyczną pozę contrapposto. Dijkstra przechwytuje tę chwilę aparatem, odsłaniając to, co odwieczne w codzienności. (...) Z doskonale wymodelowaną mieszanką jasności i niejednoznaczności, fotografia przedstawia wspaniały wizerunek Wenus w trudnym wieku".

Holenderkę interesuje proces dojrzewania, zmiany zachodzące w ludzkiej psychice i wyglądzie. Ilustruje to m.in. serią zdjęć bośniackiej dziewczyny, Almersisy, w holenderskim ośrodku dla uchodźców, która w ciągu dekady staje się kobietą i matką.

Podobny zabieg przedstawiający rozwój psychologiczny i fizyczny stosuje w przypadku Oliviera. Pokazuje go jako rekruta z Legii Cudzoziemskiej, stopniowo mężniejącego w czasie służby wojskowej.

Kolejne serie przedstawiają izraelskie żołnierki i żołnierzy w mundurach, z bronią, a także w cywilnych ubraniach; kobiety w ciąży pozujące na stołkach, nagie matki z niemowlętami, zakrwawionych portugalskich toreadorów po zejściu z areny.

Z roku 1998 i następnych pochodzi seria utrwalająca młodych ludzi, nieraz w grupach, w publicznych parkach m.in. w Amsterdamie. Dijkstra pokazuje też swój portret z roku 1991.

Na zaprezentowanych w Guggenheim Museum wideo artystka filmuje m.in. nastolatków tańczących w klubach młodzieżowych w Liverpoolu oraz dyskutujących na temat Picassa. Inne przedstawia dziewczynkę pochłoniętą kopiowaniem jego obrazu.

Recenzenci porównują twórczość Dijkstry do obrazów XVII-wiecznych mistrzów malarstwa holenderskiego. Jak podkreśla m.in. magazyn "New Yorker", robi ona duże kolorowe zdjęcia, które łączą obiektywizm z empatią.

Rineke Dijkstra urodziła się w Sittard, w Holandii w 1959 roku. Studiowała fotografię w Gerrit Rietveld Academie w Amsterdamie. Wystawiała swe prace m.in. w Wenecji, Turynie i Barcelonie. W Nowym Jorku uczestniczyła w Triennale Fotografii i Wideo. Zdobyła m.in. takie wyróżnienia jak: Kodak Award Nederland, Werner Mantz Award oraz Citibank Private Bank Photography Prize.

Wystawa "Rineke Dijkstra: A Retrospective" będzie czynna w Guggenheim Museum do 8. października.

Z Nowego Jorku Andrzej Dobrowolski (PAP Life) fot.EPA/JULIAN MARTIN