Powrót do Polski
W środę w Arkadach Kubickiego w Zamku Królewskim w Warszawie odbyła się uroczystość przekazania przez Haus der Natur w Salzburgu kolekcji okazów zoologicznych i książek do zbiorów Muzeum i Instytutu Zoologii PAN. W uroczystości wzięli udział między innymi: minister kultury Piotr Gliński, dr Robert Lindner i dr Barbara Loidl z Haus der Natur w Salzburgu, ambasador Austrii w Polsce Andreas Stadler, dyrektor Muzeum i Instytutu Zoologii PAN prof. Tomasz Mazgajski oraz dyrektor Zamku Królewskiego w Warszawie prof. Wojciech Fałkowski.
Wojenne losy
Rabunkiem zbiorów przyrodniczych w Warszawie w 1939 r. i Krakowie w 1941 r. kierował Eduard Paul Tratz – zoolog, założyciel i ówczesny dyrektor Haus der Natur w Salzburgu. Działał on w ramach dowodzonego przez profesora archeologii Petera Paulsena Kommando Paulsen – oddziału utworzonego przez nazistowską organizację SS-Ahnenerbe (Dziedzictwo Przodków) w celu rabowania kolekcji naukowych, bibliotek, archiwów i dóbr kultury w Polsce. Okazy przyrodnicze, sprzęt optyczny i książki z Państwowego Muzeum Zoologicznego w Warszawie zrabowało kilku oficerów SS w asyście tragarzy 8 i 9 listopada 1939 r. Przedmioty załadowano na samochody ciężarowe i wywieziono. Zachowała się lista tych obiektów sporządzona przez Tratza 12 grudnia 1939 r., a także film archiwalny dokumentujący wynoszenie okazów zoologicznych z siedziby muzeum.
Zagraniczna wiadomość
W czerwcu 1945 r. nowy dyrektor Haus der Natur w Salzburgu Maximilian Piperek powiadomił władze okupacyjne, że w jego instytucji znajduje się majątek zrabowany z Polski. Na zlecenie polskich władz dr Maria Felińska zidentyfikowała ponad 200 obiektów z Polski, w tym 48 książek, 38 naukowych preparatów ssaków, czaszek i szkieletów oraz 121 preparatów ptaków. Powróciły one do Warszawy w kwietniu 1946 r. wraz z transportem dzieł sztuki odnalezionych przez Bohdana Urbanowicza na zamku Fishhorn w Zell am See.
Owocna współpraca
W 2000 r. w bibliotece Haus der Natur odkryto księgi z pieczęciami przedwojennego Polskiego Państwowego Muzeum Przyrodniczego i w Ambasadzie RP w Wiedniu przekazano je do Muzeum i Instytutu Zoologicznego PAN. Od 2010 roku Haus der Natur rozpoczęło projekt badawczy dotyczący historii instytucji, ze szczególnym uwzględnieniem lat 1938-1945, gdy muzeum było częścią organizacji SS-Ahnenerbe. W ramach tych badań udało się zidentyfikować następne obiekty zrabowane w czasie wojny z Państwowego Muzeum Zoologicznego w Warszawie, o czym władze Haus der Natur w 2017 r. poinformowały Ambasadę RP w Wiedniu. Rozpoczęły się wówczas wspólne badania proweniencyjne nad tymi obiektami prowadzone przez Haus der Natur we współpracy z Muzeum i Instytutem Zoologii Polskiej Akademii Nauk.
Nareszcie w domu
W październiku 2021 r. przedstawiciele Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Muzeum i Instytutu Zoologii PAN odwiedzili Haus der Natur w Salzburgu, gdzie wspólnie przeprowadzili oględziny wszystkich zidentyfikowanych oraz wzbudzających wątpliwości okazów przyrodniczych oraz książek. Zidentyfikowano wówczas 37 okazów zoologicznych i 46 książek, będących polskimi stratami wojennymi. Ich powrót do Polski jest wynikiem badań prowadzonych przez austriackich i polskich naukowców oraz doskonałej współpracy obu stron.
