W listopadzie, w Małopolsce ubędzie dnia "tylko" o 80 minut; z 9 godz. 47 minut w pierwszym dniu, do 8 godz. 27 minut ostatniego dnia miesiąca. W dniu Wszystkich Świętych, Słońce wschodzi o godz. 6.30 a zachodzi o godz. 16.17. Natomiast ostatniego listopada, wschód Słońca nastąpi o godz. 7.15, zaś zachód o 15.42. W praktyce wiemy z wieloletnich obserwacji, że najczęściej Słońce w Małopolsce wynurza się z mgieł dopiero południową porą. Natomiast z całą pewnością, w środę 22.XI. o godz. 14.13, "przejdzie" ze znaku Skorpiona w znak Strzelca. Ponadto, przez cały miesiąc, aktywność magnetyczna Słońca będzie na niskim poziomie, co manifestować się będzie brakiem plam na jego powierzchni.
Natomiast ciemne bezksiężycowe noce, dogodne do obserwacji astronomicznych, wystąpią w pierwszej dekadzie miesiąca, bowiem kolejność faz Księżyca będzie następująca: nów 7.XI. o godz. 07.17, pierwsza kwadra 15.XI. o godz. 15.54, pełnia 23.XI. o godz. 06.39 i ostatnia kwadra 30.XI. o godz. 01.19. W apogeum (najdalej od Ziemi) będzie Księżyc 14.XI. o godz. 17, a w perygeum (najbliżej Ziemi) znajdzie się Księżyc 26.XI. o godz. 13. Warto zaznaczyć, że wieczorem 12.XI. Księżyc zakryje planetę karłowatą Pluton, a 16.XI. nad ranem Marsa. Oba te zjawiska nie będą u nas widoczne, ale za to możemy obserwować wieczorem w dniu 11.XI. o godz. 17, nisko na zachodnim niebie, zbliżenie Księżyca do Saturna.
Jeśli chodzi o planety, to Merkury widoczny będzie nisko na wieczornym niebie do 20 listopada, potem skryje się w zorzy wieczornej, by pojawić się na porannym niebie w pierwszych dniach grudnia. Wenus jako Gwiazdę Poranną dostrzeżemy nisko na wschodnim niebie. Z upływem czasu, będzie coraz wcześniej poprzedzała wschód Słońca, aż do końca tego roku. Potem "tęskniąc" za kąpielą w promieniach Słońca, zniknie nam z porannego nieba, ale dopiero końcem czerwca 2019 roku. Marsa dostrzeżemy wieczorem na południowo-zachodnim niebie. Gości on w gwiazdozbiorze Wodnika. Nad ranem 16.XI. zakryje go Księżyc, ale u nas to zjawisko - jak wspomniałem powyżej - niestety nie będzie widoczne. Jowisza z gromadką czterech galileuszowych księżyców, można będzie obserwować na zachodnim niebie, ale tylko w pierwszej dekadzie listopada, potem zniknie w promieniach zachodzącego Słońca. Natomiast Saturna dostrzeżemy wieczorem na zachodnim niebie, który systematycznie będzie się zbliżał na niebie do Słońca, by zniknąć w jego promieniach w połowie grudnia. Planeta Uran przebywająca w gwiazdozbiorze Ryb, dostępna będzie do obserwacji teleskopowych od wczesnych godzin wieczornych. Neptuna w Wodniku, możemy obserwować w pierwszej połowie nocy, na południowej części naszego nieba.
Natomiast, bez względu na pogodę, po uprzednim uzgodnieniu telefonicznym, będzie można złożyć wizytę w Młodzieżowym Obserwatorium Astronomicznym im. Kazimierza Kordylewskiego, mieszczącym się przy ul. M. Kopernika 2 (tel. 12-281-15-61), aby tam zobaczyć sztuczne niebo w planetarium, tudzież zaobserwować przez lunetę planety, czy też odbyć emocjonującą wycieczkę po górach, kraterach i morzach lawy na Księżycu.
W listopadzie promieniują dwa silne roje meteorów: Taurydy i Leonidy. Taurydy mają podwójny radiant (południowy - S i północny - N) w gwiazdozbiorze Byka. Maksimum ich aktywności przypada na 6.XI. (S) i 12.XI. (N). Ten rój meteorów, to pozostałość po warkoczu krótkookresowej (obiegała Słońce w ciągu 3.3 lat) komety Enckego, która swego czasu rozpadła się na dwie części. Obserwuje się przeciętnie z tego roju, od 10 do 15 "spadających gwiazd" na godzinę. Stosunkowo często, występują też jasne bolidy, wybiegające z obszaru nieba w pobliżu gromad gwiazd: Plejad i Hiad. W tym roku, obserwacjom wieczornym obu rojów nie będzie przeszkadzał Księżyc będący w, lub po, nowiu. Leonidy zaś, promieniują z konstelacji Lwa, od 10 do 23 listopada (do 20 przelotów na godzinę), z maksimum 17.XI. nad ranem. Rój ten związany jest z pozostałością po warkoczu komety Tempel-Tuttle. Warunki obserwacyjne maksimum tego roju będą łatwe, bowiem Księżyc będzie po pierwszej kwadrze. Dysponując zaś wolną chwilą spójrzmy w niebo, niestety najczęściej spowite listopadowymi mgłami i chmurami, o czym dobitnie świadczy staropolskie przysłowie:
" Jesień bezdeszczowa - to zima wiatrowa"
Zatem u progu grudnia i zbliżającej się milowymi krokami zimy, pogodnego nieba wszystkim Państwu gorąco życzę.
dr Adam Michalec MOA
