Kraków
18.05.2019
Aktywności w ramach Święta Obwarzanka zlokalizowane będą̨ na kilkunastu stoiskach. Każdy odwiedzający będzie mógł sam zrobić obwarzanka uczestnicząc w warsztatach prowadzonych przez Żywe Muzeum Obwarzanka. Kulinarne wariacje z obwarzankiem zaprezentują uczniowi szkoły gastronomicznej nr 2 w Krakowie, laureaci konkursu na Danie z Obwarzankiem. Potrawy zostaną poddane ocenie publiczności oraz profesjonalnego jury. Aby móc uczestniczyć w konkursie należy wziąć udział w quizie prowadzonym w namiocie z animacjami.
Program:
SOBOTA, 18.05.2019
Mały Rynek
10.00 Rozpoczęcie Święta Obwarzanka
10.30-11.00 Prezentacja stoisk
11.00-11.30 Pierwsze warsztaty z wypiekania obwarzanków prowadzone przez Żywe Muzeum Obwarzanka
12.00 Prezentacja potraw przygotowanych przez uczniów oraz posiedzenie komisji konkursowej
12.30- 13.00 degustacja i głosowanie dla laureatów Quizu wśród publiczności
13.30 warsztaty z wypiekania obwarzanków prowadzone przez Żywe Muzeum Obwarzanka Finały konkursów – wręczanie nagród
14.00-14.45 Zachowanie przy stole – savoir vivre
15.00- degustacja potrawy z obwarzankiem serwowanej przez restauracje w ramach menu stołecznego - opowieść o projekcie
15.45 - warsztaty z wypiekania obwarzanków prowadzone przez Żywe Muzeum Obwarzanka
16.30 – degustacja potrawy z obwarzankiem serwowanej przez restauracje w ramach menu stołecznego
17.30- ogłoszenie wyników konkursu Komisji oraz publiczności wręczenie nagród
18.00 -koncert kameralny
Założenia wydarzenia:
I. Grupa docelowa:
1. Mieszkańcy;
2. Turyści;
3. Branża gastronomiczna (restauratorzy, kucharze, blogerzy, youtuberzy);
4. Media (branżowe, regionalne, lokalne, biznesowe, ogólnopolskie).
II. Cele
1. Cel główny:
Wykreowanie cyklicznego, wieloletniego wydarzenia kulinarnego związanego z dziedzictwem Miasta Krakowa dla mieszkańców oraz turystów.
2. Cele pośrednie:
• Promocja dziedzictwa kulinarnego Krakowa oraz krakowskich produktów regionalnych;
• Promocja i wykorzystanie produktów lokalnych do wykreowania nowoczesnych potraw;
• Promocja celebracji wspólnych posiłków, rodzinnego zasiadania przy stole, gościnności oraz kultury spożywania posiłków.
SOBOTA-18.05
Na Małym Rynku staną namioty:
1. strefa warsztatów z wypiekania obwarzanków krakowskich z Żywym Muzeum Obwarzanka
2. strefa stoisk Żywego Muzeum Obwarzanka , partnerów eventowych, stoisko szkoły gastronomicznej
3. strefa edukacyjna gry i zabawy dla dzieci
• Profesjonalny face painting: OBWARZANKI NA BUZIACH I RĄCZKACH
• Kącik warsztatowy: PLAY MAISOWE OBWARZANKI (płaskie i przestrzenne formy z wykorzystaniem klocków piankowych Play Mais) 12 miejsc warsztatowych / 2 animatorki
• BALONOWE OBWARZANKI – dzieci z pomocą animatora same wykonują swojego obwarzanka z balonów 1 animatorka
• WYŚCIGI/ŁOWIENIE OBWARZANKÓW – zabawy z wykorzystaniem drewnianych obwarzanków
4. strefa szkół gastronomicznych tam prezentują się trzy ekipy dzieci wyłonionych w konkursie dla szkół gastronomicznych na przepis z obwarzankiem. Prowadzą degustację oraz odbywa się plebiscyt na najlepsze danie z obwarzankiem według publiczności. Tam tez odbywa posiedzenie Komisja a potem oraz prezentacja savoir vire przy stole
5. Komisja złożona z maksymalnie 5 przedstawicieli branży gastronomicznej ocenia potrawy przygotowane przez szkoły gastronomiczne w konkursie na przepis z obwarzankiem Na scenie prezentowane są wyniki posiedzenia komisji oraz plebiscytu dla publiczności w konkursie na przepis z obwarzankiem.
Historia obwarzanka
Pierwsze wzmianki o krakowskim obwarzanku (łac. circinellos) pochodzą z 1394 r.
Z rachunków dworskich dowiadujemy się, że trafiały one na stół królowej Jadwigi. Początkowo wypiekano go jedynie w czasie Wielkiego Postu, z upływem czasu cech piekarzy uznał, że można piec go cały rok, ale jedynie w piątki i dni postne: informacja o takiej zgodzie pojawia się w dokumentach z sesji cechu piekarzy 8 stycznia 1720 roku. Wypiek ograniczono też do jedynie kilku krakowskich piekarni . Za pieczenie obwarzanków bez zezwolenia, bądź poza dozwolonymi terminami, karano. Piekarze uciekali się do różnych tłumaczeń: W 1771 r. piekarz Izdebski, który wypiekał obwarzanki mimo zakazu cechowego, wyjaśniał, że owszem piekł, ale nie sprzedawał ich w Krakowie.
Co ciekawe, piekarze, którzy mieli zezwolenie na wypiek obwarzanków, nie mogli w tym czasie piec innego pieczywa. W 1802 r. przepisy zmieniono i losowano, którzy trzej piekarze mogą piec obwarzanki. Ostatnie losowanie odnotowano w 1843 r.
Obwarzanka sprzedawano w średniowieczu i wiekach późniejszych w jatkach na Rynku, potem z wiklinowych koszy, aż w końcu z mobilnych budek. W 2000 roku w Krakowie było 180 punktów sprzedaży obwarzanka. Średnia dzienna produkcja to 150 000 sztuk.
Do obwarzanka miał porównać Polskę Józef Piłsudski. Na łamach dziennika „Czas” z 3 grudnia 1931 r. Ksawery Pruszyński odnotował: „Mówi (…) Dla mnie Litwa czy Ukraina – to Kresy. Mówię więc: «Kresy są wszędzie te same, Panie Marszałku». «Tak i jest przytakuje – A śmieli się ze mnie ludzie, gdy mówiłem im, że Polska to taki obwarzanek; jej wszystko to po brzegach».
Wizerunek obwarzanka jest wykorzystywany do promocji miasta, restauracji w Krakowie, Muzeum Historycznego Krakowa, a także – jako synonim dobrego smaku – przez krakowskich przedsiębiorców (posługiwała się nim np. rodzina Likusów podczas remontu kamienicy przy ul. Grodzkiej). Jako znak używany był także przez Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego. Symbolizował także Kraków w reklamie linii lotniczych Norwegian Airlines. W 2017 r. przy Starym Kleparzu otwarto Muzeum Obwarzanka.
Obwarzanki wypieka się w Małopolsce od przeszło 600 lat, a o ich cudownych właściwościach krążą legendy. Podobno zajadali się nimi król Władysław Jagiełło oraz jego armia, która następnego dnia wygrała bitwę pod Grunwaldem.
Obwarzanek krakowski jest jednym z tych produktów, których wyjątkowość polega na szlachetnej prostocie. Po pierwsze – doboru składników, gdyż wyrób powstaje z połączenia mąki pszennej (możliwe jest stosowanie do 30% mąki żytniej), tłuszczu, cukru, drożdży, soli i wody. Po drugie – smaku. Obwarzanek nie różni się wiele od zwykłego świeżo wypieczonego pieczywa, jednak zawsze chrupiąca skórka i rozpływający się w ustach miękki i lekko słodkawy miąższ czynią go wyjątkowo smacznym.
Wyrób obwarzanków przebiega w kilku etapach. Ciasto wyrabia się krótko (latem – kilka minut, zimą – godzinę) i pozostawia do wyrośnięcia, a następnie dzielone na małe kawałki, i formowane w podłużne walce, tzw. sulki, które skręca się ze sobą po 2-3 sztuki i zamyka w pierścień. Uformowane obwarzanki o średnicy kilkunastu centymetrów (12-17 cm) są ponownie odstawione do wyrośnięcia (podgarowania), po czym zanurza się je na chwilę we wrzątku i obgotowuje – czyli obwarza - stąd ich nazwa – dopóki nie wypłyną na powierzchnię. Następnie, po osączeniu, dekoruje się je makiem, solą, sezamem lub innymi posypkami i piecze do zrumienienia, tak by uzyskały kolor od jasnozłocistego do jasnobrązowego. Obwarzanek najsmaczniejszy jest przez parę godzin po wypieku, dlatego do sprzedaży trafia jeszcze ciepły. Później bowiem szybko traci swoje unikalne walory smakowe – po prostu czerstwieje. Nie należy go też, bezpośrednio po wypieczeniu, zamykać w szczelnej torebce, gdyż przestaje być chrupki.
O silnym związku z Krakowem świadczy wiele zachowanych dokumentów, z których najstarszy to XIV-wieczne rachunki dworu Władysława Jagiełły i Jadwigi, w których 2 marca 1394 roku zapisano: Dla królowej pani pro circulis obrzanky 1 grosz. Kolejny, późniejszy o sto lat dokument to przywilej Jana Olbrachta nadany krakowskim piekarzom – obwarzanek jest w nim wymieniony po łacinie: circinellos. Początkowo obwarzanki mogły być wypiekane wyłącznie przez piekarzy wyznaczonych przez cech i tylko w okresie wielkiego postu. Z czasem zaczęto losować nazwiska osób, które mogły w danym okresie zajmować się wypiekiem obwarzanków, przy czym ciekawostką jest, że swoją kolejkę można było odsprzedać. Obwarzankami handlowano z tzw. jatek piekarskich, natomiast od XIX do połowy XX w. sprzedawano je na ulicy prosto z wiklinowych koszy. I dzisiaj niemal cała produkcja trafia na uliczne ruchome stoiska – tzw. wózki. Wprost trudno sobie wyobrazić spacer po Rynku Głównym w Krakowie bez obwarzanka w garści! Szacuje się, że każdego powszedniego dnia sprzedaje się tam do 150 tysięcy sztuk. Obwarzanek jest także ważnym elementem obchodzonego od dziesięciu lat święta chleba. Samodzielne lepienie i wypiek obwarzanków stanowi jedną z atrakcji tej imprezy, szczególnie dla dzieci.
Od 30 października 2010 r. obwarzanek krakowski wpisany jest do rejestru jako Chronione Oznaczenie Geograficzne. Znakiem tym mogą być opatrzone tylko obwarzanki wypiekane w granicach administracyjnych miasta Krakowa i powiatów krakowskiego oraz wielickiego.
Europejskie znaki jakości
W ramach europejskiej polityki jakości i ochrony produktów wyjątkowych, wyróżnia się dwie kategorie produktów :
- produkty regionalne znanego pochodzenia, których dotyczy oznaczenie Chroniona Nazwa Pochodzenia oraz Chronione Oznaczenie Geograficzne,
- produkty tradycyjne, których dotyczy oznaczenie Gwarantowana Tradycyjna Specjalność.
Chroniona Nazwa Pochodzenia (ChNP)
Jest to europejski znak przyznawany produktom regionalnym wyjątkowej jakości, o nazwie nawiązującej do miejsca w którym jest wytwarzany i podkreślającej ich związek z tym miejscem.
Wszystkie surowce, potrzebne do wytworzenia tego produktu pochodzą z określonego obszaru geograficznego oraz wszystkie fazy wytwarzania odbywają się na tym obszarze.
O znak ChNP mogą ubiegać się produkty rolne przeznaczone do spożycia przez ludzi (płody ziemi, produkty pochodzące z hodowli, rybołówstwa oraz produkty pierwszego przetworzenia, będące w związku z tymi produktami) lub środki spożywcze (m. in. piwo, chleb, ciasto, ciastka, wyroby cukiernicze, inne wyroby piekarnicze, makarony, korek i bawełna).
Do tej pory oznaczeniem ChNP wyróżniono w Polsce 9 produktów.
Oznaczenie ChNP znajduje się na następujących polskich produktach:
• bryndza podhalańska,
• fasola Piękny Jaś z Doliny Dunajca,
• fasola wrzawska,
• karp zatorski,
• miód z Sejneńszczyzny/Łoździejszczyzny,
• oscypek,
• podkarpacki miód spadziowy,
• redykołka,
• wiśnia nadwiślanka
