ON AIR
od 18:00 Filmowa Historia Świata zaprasza: Dariusz Stańczuk

Poznaj różne twarze muzyki filmowej i klasycznej!


Mało znany utwór Ryszarda Straussa, będący „hołdem dla geniusza Nietzschego” o tytule Tako rzecze Zaratrustra (Also sprach Zarathustra) – stał się ogromnym przebojem dopiero wówczas gdy Stanley Kubrick umieścił jego początkowy fragment w czołówce swojego sztandarowego dzieła: 2001: Odyseja kosmiczna (utwór nr 1). Koncepcja Nietzschego o istnieniu „nadczłowieka” tak przemówiła do reżysera, że postanowił wybrać muzykę Straussa do wstępnej sekwencji swojego filmu.

O kompozytorze:

Mało znany utwór Ryszarda Straussa, będący „hołdem dla geniusza Nietzschego” o tytule Tako rzecze Zaratrustra (Also sprach Zarathustra) – stał się ogromnym przebojem dopiero wówczas gdy Stanley Kubrick umieścił jego początkowy fragment w czołówce swojego sztandarowego dzieła: 2001: Odyseja kosmiczna (utwór nr 1). Koncepcja Nietzschego o istnieniu „nadczłowieka” tak przemówiła do reżysera, że postanowił wybrać muzykę Straussa do wstępnej sekwencji swojego filmu. Cwałowanie Walkirii pochodzi z Walkirii (1870) – drugiej części tetralogii Pierścień Nibelunga Ryszarda Wagnera. W mitologii nordyckiej Walkirie – córki Odyna, były pięknymi wojowniczkami, ujeżdżającymi skrzydlate konie. Wojenny charakter utworu doskonale pasuje do filmu Czas apokalipsy Francisa Forda Coppoli (1979, utwór nr 2), ukazującego tragedię wojny w Wietnamie. Reżyser posłużył się muzyką Wagnera, aby wyrazić brutalność współczesnych działań wojennych. Olivier Stone w Plutonie jako tło okrutnych scen wybrał Adagio na smyczki Samuela Barbera z 1938 roku. John Williams jest prawdziwym weteranem wśród twórców muzyki filmowej. Jego kompozycje można usłyszeć w takich hitach jak: Gwiezdne wojny, Indiana Jones, Bliskie spotkania trzeciego stopnia, Szczęki, Park Jurajski, ET czy w seriach o Harrym Potterze. Jednym z najbardziej przejmujących filmów, do którego stworzył muzykę jest Lista Schindlera (1994, utwór nr 4) – opowiadająca prawdziwą historię niemieckiego przemysłowca Oskara Schindlera (w tej roli Liam Neeson), który podczas II wojny światowej uratował od zagłady ponad 1000 polskich Żydów. W opartym na noweli Tomasza Manna filmie o tytule Śmierć w Wenecji Luchino Viscontiego (1971, utwór nr 5) Dirk Bogarde gra postać niemieckiego kompozytora, przeżywającego głęboki kryzys zarówno zawodowy i osobisty. Spotkanie z pięknym młodzieńcem przeradza się w fascynację, która prowadzi go do śmierci. Bogarde pracując nad rolą wzorował się na Gustawie Mahlerze (nosił identyczne okulary), a w filmie pojawiło się Adagietto z V Symfonii tego wspaniałego kompozytora. Po dwóch dekadach zastoju, sztuka symfonicznej muzyki filmowej została zrewidowana przez Johna Williamsa – autora ścieżki dźwiękowej do Gwiezdnych wojen George’a Lucasa (1977, utwór nr 6). Histora Luke’a Skywalkera (Mark Hammill), Hana Solo (Harrison Ford), Księżniczki Lei (Carrie Fischer) i Bena Kenobi (Alec Guinness) dowodzących rebelii przeciwko Imperium spotkała się z ogromnym zainteresowaniem kinomanów na całym świecie. John Williams inspiracji szukał w muzyce romantycznej. Ralph Vaughan Williams zaś w swojej kompozycji Fantazja na temat Thomasa Tallisa (1910) zwrócił się ku epoce elżbietańskiej angielskiego renesansu. Utwór został stworzony, by pokazać piękno Katedry w Gloucester, w której odbyła się premiera utworu. Prawie 100 lat później, reżyser Peter Weir wykorzystał go do zilustrowania fragmentów filmu Pan i władca: Na krańcu świata (2003, utwór nr 7) z Russellem Crowe w roli Kapitana statku „Suprise”. Ostatnie dzieło legendarnego reżysera Stanley’a Kubricka (który zmarł kilka tygodni po jego ukończeniu) – Oczy szeroko zamknięte opowiada historię związku dwojga ludzi sukcesu (w rolach głównych prawdziwe małżeństwo Tom Cruise i Nicole Kidman), szukających seksualnego spełnienia i wyzwolenia. Stylistycznie zróżnicowana ścieżka dźwiękowa do filmu zawiera utwory od Mozarta, poprzez Oscara Petersona do Brada Mehldau, na szczególną uwagę zasługuje jednak Walc z II Suity jazzowej Dymitra Szostakowicza (1938). Dedykowana pamięci Franciszka Liszta i skomponowana w 1886 roku z okazji 73. rocznicy powstania Royal Philharmonic Society of London, Symfonia „Organowa” Camille Saint-Saënsa jest tak wybitnym dziełem, że niepojęte jest, że stała się popularna dopiero w latach ‘60 XX wieku. Pojawienie się finału tej symfonii w filmie Chrisa Noonana Babe – świnka z klasą (1995, utwór nr 9), być może nie było oczywistym zabiegiem, jednakże muzyka tak wyśmienicie pasowała do tego filmu, że maestro Nigel Westlake zaadaptował do niego także piosenkę „If I had words” do słów Jonathana Hodge. Daleki od sielskiej atmosfery wsi jest klimat Edynburga i Londynu w filmie Trainspotting (1996, utwór nr 10). Na ścieżce dźwiękowej do filmu znajduje się wiele współczesnych piosenek takich artystów jak David Bowie czy zespołów Pulp i Blur. Wyjątek stanowi ognista Habañera z opery Carmen Georga Bizeta, której tytułowa bohaterka, podobnie jak filmowi narkomani i alkoholicy doprowadza się do autodestrukcji. Światło księżyca Claude Debussy`ego (z Suity Bergamasque z roku 1890) było jednym z pierwszych utworów, w których pokazana została marzycielska, zamglona, impresjonistyczna struktura – główna cecha jego późniejszych utworów. Oryginalnie napisane na fortepian solo, w orkiestrowej aranżacji miało ogromny wpływ na film Stevena Sonderbergha Ocean’s Eleven: Ryzykowna gra, pierwszy z serii trzech filmów o eleganckich włamywaczach, w których grają największe gwiazdy Hollywood: George Clooney, Brad Pitt czy Julia Roberts. Przykładem filmu z dawnych lat jest Spotkanie (1945, utwór nr 12), w reżyserii Davida Leana – słodko-gorzki klasyk oparty na sztuce Noëla Cowarda Still Life. Trevor Howard i Celia Johnson grają parę, której przypadkowe spotkanie na stacji kolejowej jest początkiem intensywnego, aczkolwiek niespełnionego związku. Jednej z najbardziej wzruszających scen towarzyszy muzyka Rachmaninowa – przejmujący i przepełniony namiętnością II koncert fortepianowy. Filmowa adaptacja sztuki Petera Schaffera Amadeusz, dokonana przez Milosa Formana (1984, utwór nr 13) sugerowała, że Mozart został zamordowany przez swojego rywala Antonio Salieriego. Teoria ta nie miała nic wspólnego z rzeczywistością, mimo tego film ten na stałe wpisał się do kanonu filmowych dzieł. Gallipolli Petera Weira (1981, utwór nr 14) był jednym z pierwszych filmów, w których wystąpił Mel Gibson. Z utworem z tego filmu: Adagiem na organy i smyczki (1945) wiąże się ciekawa historia. Otóż utwór ten przypisywany włoskiemu kompozytorowi Albinoniemu, jest w istocie prawie w całości utworem włoskiego muzykologa – Remo Giazotto. Odnalazł on w gruzach biblioteki w Dreźnie fragment orkiestrowej partii basowej nieznanego koncertu Albinoniego, którą postanowił ocalić od zapomnienia i dokomponować pozostałe głosy. Utwór został wydany w 1958 roku pod nazwiskiem Albinoniego. Uważa się jednak, że utwór ten jest w całości dziełem Remo Giazotto. Wariacja Goldbergowskie Jana Sebastiana Bacha z roku 1741 zostały napisane jako „lek” na bezsenność hrabiego Hermana Karla von Kayserling. Trzeba przyznać, że ciężko jest zmrużyć oko podczas seansu Milczenia owiec (1991, utwór nr 15) Jonathana Demme’a z mistrzowską grą Anthony’ego Hopkinsa i Jodie Foster. W filmie Stanley’a Kubricka Mechaniczna pomarańcza z 1971 roku, muzyka Beethovena, a w szczególnie Oda do radości (1822-4, utwór nr 16) z jego IX Symfonii ma ogromny wpływa na głównego bohatera, psychicznie chorego punkowca Alexa (Malcom McDowell).

Muzyka filmowa
Czas apokalipsy Gwiezdne wojny Lista Schindlera Pluton Ocean’s Eleven 2001: Odyseja Kosmiczna
Tracklista:

Ryszard Strauss 1864–1949
1. Tako rzecze Zaratustra – Preludium (z 2001: Odyseja Kosmiczna) 1.48
Boston Symphony Orchestra / Seiji Ozawa
Ryszard Wagner 1813–1883
2. Walkiria – Cwałowanie Walkirii (z Czas apokalipsy) 3.03
Vienna Philharmonic Orchestra / Sir Georg Solti
Samuel Barber 1910–1981
3. Adagio na smyczki (z Człowiek słoń i Pluton) 3.03
The Academy of St Martin in the Fields / Sir Neville Marriner
John Williams (ur. 1932)
4. Główny motyw z Listy Schindlera 3.43
Janine Jansen skrzypce / Royal Philharmonic Orchestra / Barry Wordsworth
Gustaw Mahler 1860–1911
5. V Symfonia – fragment Adagietto (z Śmierć w Wenecji) 4.02
Royal Concertgebouw Orchestra / Riccardo Chailly
John Williams (ur. 1932)
6. Główny motyw z filmu Gwiezdne wojny 3.40
Los Angeles Philharmonic Orchestra / Zubin Mehta
Ralph Vaughan Williams 1872–1958
7. Fantazja na temat Thomasa Tallisa – fragmenty
(z Pan i władca: Na krańcu świata) 5.05
The New Queen’s Hall Orchestra / Barry Wordsworth
Dymitr Szostakowicz 1906–1975
8. Suita jazzowa nr 2: Walc (z Oczy szeroko zamknięte) 3.41
Royal Concertgebouw Orchestra / Riccardo Chailly
Camille Saint-Saëns 1835–1921
9. Symfonia organowa: Finał (z Babe – świnka z klasą) 7.44
Peter Hurford organy / Montreal Symphony Orchestra / Charles Dutoit
Georges Bizet 1838–1875
10. II Suita z opery Carmen – Habañera (z Trainspotting) 2.05
Montreal Symphony Orchestra / Charles Dutoit
Claude Debussy 1862–1918
11. Światło księżyca (wersja na orkiestrę) (z Ocean’s Eleven) 4.28
Eastman-Rochester Pops Orchestra / Frederick Fennell
Sergiusz Rachmaninow 1873–1943
12. II koncert fortepianowy, cz. I – Moderato (z Spotkanie) 11.06
Vladimir Askhenazy fortepian / London Symphony Orchestra / André Previn
Wolfgang Amadeusz Mozart 1756–1791
13. Requiem d-moll: Lacrimosa (z Amadeusz) 3.33
Chorus and Orchestra of the Academy of St Martin
in the Fields Sir Neville Marriner
Tomaso Albinoni 1671–1750 arr. Giazotto
14. Adagio na smyczki i organy (z Gallipoli) 7.19
Orpheus Chamber Orchestra
Jan Sebastian Bach 1685–1750
15. Aria z Wariacji Goldbergowskich (z Milczenie owiec i Angielski pacjent) 3.50
András Schiff fortepian
Ludwig van Beethoven 1770–1827
16. IX Symfonia d-moll – część IV „Oda do radości”
(z Mechaniczna pomarańcza) 2.47
Dresden State Opera Chorus / Staatskapelle Dresden / Sir Colin Davis

Słuchaj RMF Classic i RMF Classic+ w aplikacji.

Pobierz i miej najpiękniejszą muzykę filmową i klasyczną zawsze przy sobie.

Aplikacja mobilna RMF Classic