RÓG

Encyklopedia muzyki RMF Classic

Początkowa litera hasła w Encyklopedii:

RÓG

róg, waltornia, instrument muz. z grupy aerofonów ustnikowych (› aerofony); długa, wąska, koniczna (zwężająca się) rura, zwinięta trzykrotnie w okrąg, rozszerzająca się gwałtownie u wylotu w charakterystyczną czarę głosową; w wewn. części zwoju znajdują się 3 dodatkowe rurki, które — włączane za pomocą wentyli — przedłużają gł. rurę, dając tym samym możność wydobycia z niej wszystkich dźwięków skali chromatycznej. Obecnie używane r. są prawie wyłącznie instrumentami w stroju F, tzn. transponującymi o kwintę w dół (w kluczu wiolinowym) lub o kwartę do góry (w kluczu basowym), o skali w pisowni Fis 1 –c 3, w brzmieniu H –f 2 . R. jest tzw. instrumentem półpełnym — nie wydaje pierwszego, najniższego dźwięku skali naturalnej; dla ułatwienia wydobycia dźwięków najniższych są stosowane ustniki szerokie, dla wydobycia zaś dźwięków najwyższych — wąskie. Barwę dźwięków można zmieniać przez częściowe zatykanie czary głosowej dłonią lub specjalnym tłumikiem. R. wchodzi w orkiestrze symfonicznej w skład grupy instrumentów dętych blaszanych; jest też stosowany w orkiestrach dętych, w dętych zespołach kameralnych; występuje jako instrument solowy. Prototypem r. był wczesnośredniowieczny r. sygnałowy, wykonany z rogu bydlęcego. Kształt zbliżony do współcz. osiągnął r. naturalny bezwentylowy, używany w XVIII w., początkowo w zespołach fanfarowych i jako instrument sygnalizacyjny, wkrótce potem także w orkiestrze. Z r. naturalnego można było wydobyć jedynie dźwięki szeregu harmonicznego (alikwoty); przez częściowe zatykanie czary głosowej uzyskiwano nadto dźwięki o półton wyższe. W pocz. XVIII w. rurę r. przedłużano, nasadzając na nią w trakcie gry tzw. krągliki; w 2. poł. XVIII w. zastąpiono je kolankowatymi, przesuwanymi rurkami, umieszczanymi wewnątrz instrumentu (przesuwanie rurek pozwalało na przestrajanie r., zw. wtedy inwencyjnym). W XIX w. kolanka inwencyjne przekształcono w umocowane na stałe rurki (2–3) o różnej długości, włączane w gł. rurę r. za pomocą wentyli. Obecnie buduje się również r. podwójne, w których dodany jest czwarty wentyl, pozwalający na przestrojenie instrumentu o kwartę w górę. Zob też › olifant.

Encyklopedia muzyki RMF Classic

Podziel się ze znajomymi:

Popularne hasła w Encyklopedii: