DZWON

Encyklopedia muzyki RMF Classic

Początkowa litera hasła w Encyklopedii:

DZWON

dzwon, instrument muz. z grupy › idiofonów, odlewany z brązu, spiżu, złota, srebra (› metalofony), albo wykonany z porcelany lub szkła, w postaci czaszy o różnej wielkości i różnym kształcie, najczęściej kielichowatym. Składa się z korony, czapy, płaszcza, wieńca, pierścienia odsercowego i serca. Dźwięk w dz. powstaje przez uderzenie zwisającego wewnątrz serca o wieniec, bądź przez uderzenie młotkiem z zewnątrz (np. w dz. zegarowych), i zależy od materiału, wagi i kształtu dz. oraz formy i konstrukcji serca. O wysokości dźwięku dz. decyduje tzw. ton gł., nie będący (jak w brzmieniu innych instrumentów muz.) tonem podstawowym szeregu harmonicznego, lecz tzw. tonem kombinacyjnym (różnicowym). Inną osobliwością dz. jest to, że tony składowe (› alikwoty) jego dźwięku można słuchowo wyraźnie wyodrębnić; tworzą one konsonansowy akord. Dz. są pochodzenia azjat., w starożytności były używane także w Bizancjum, od VII w. rozpowszechniały się w Europie, w Polsce pojawiły się w X w. Stosowano je w obrzędach rel., życiu publicznym i prywatnym, gł. jako instrumenty sygnalizacyjne i ceremonialne. Rozróżnia się dz. kultowe (różne religie i kulty przypisują głosowi dz. różnorodne znaczenia symbol. lub magiczną moc, np. sprowadzanie deszczu), umieszczane zazwyczaj na wieżach kośc., lub świeckie, np. ratuszowe, zegarowe. Produkcją dz. trudnią się ludwisarze (w Polsce m.in. rodzina › Felczyńskich). Dz. mają często reliefową dekorację, napisy fundacyjne, wyryte imiona własne, daty i nazwiska wykonawców. Największym dz. świata jest Car-Kołokoł na Kremlu w Moskwie, pęknięty i nigdy nie używany (1735, ponad 200 t), najstarszym zachowanym dz. polskim jest Nowak w katedrze na Wawelu (koniec XIII w.), największymi — Zygmunt (1520, 8 t), tamże i Tuba Dei w kościele Św. Jana w Toruniu (1500, 7 t). Od czasów staroż. używa się też zminiaturyzowanych dz., dzwonków, pełniących różne funkcje sygnalizacyjne lub ceremionialne (dzwonki kośc., ołtarzowe, stołowe, pasterskie, rowerowe, u drzwi itp.). Zobacz też: carillon, dzwony orkiestrowe, dzwonki orkiestrowe.

Encyklopedia muzyki RMF Classic

Podziel się ze znajomymi:

Popularne hasła w Encyklopedii: