CANTUS

Encyklopedia muzyki RMF Classic

Początkowa litera hasła w Encyklopedii:

CANTUS

cantus [łac. ], w średniowieczu i renesansie melodia lub głos najwyższy w utworach polifonicznych, zw. też cantus mensuratus, cantus figuratus (figuralis), cantus fractus cantus firmus (skrót: c.f.) lub cantus prius factus, melodia podstawowa utworu wielogłosowego, do której dokomponowywano głosy kontrapunktujące, pochodziła z chorału gregoriańskiego, protest., pieśni świeckich; cantus planus, nazwa śpiewu gregoriańskiego (w równych wartościach rytmicznych), stosowana od XIII w. zamiast nazwy cantus choralis. Technika c.f. znalazła zastosowanie przede wszystkim w mszy renesansowej. W muzyce eur. gł. źródłem c.f. były melodie chorału gregoriańskiego, wykorzystywane w › organum, w motetach, mszach i utworach organowych; od XVII w. źródłem c.f. były także melodie chorału protest. — w organowych preludiach chorałowych oraz chorałach w kantatach. Melodie świeckie były stosowane jako c.f. od XV w., gł. w mszach; szczególnym powodzeniem cieszyła się anonimowa pieśń L’homme armé . Nazwa mszy wskazywała często na pochodzenie c.f. (np. J. Obrecht w mszy Je ne demande zastosował tenor z chanson Je ne demande A. Busnois). Melodia c.f. na ogół była wykorzystywana w danej mszy wielokrotnie, integrując tym samym poszczególne jej części. W 1. poł. XV w. c.f. był stosowany najczęściej w tenorze, później także w innych głosach, czasem zmieniał położenie w ramach jednego utworu (tzw. c.f. migrans). Początkowo utrzymany w długich wartościach, kontrastował z pozostałymi głosami, w 2. poł. XV w. upodobnił się pod względem rytmiki do innych głosów. Niekiedy stosowano c.f. ozdobny, w którym pierwotna linia melodyczna była rozbudowana za pomocą dodatkowych dźwięków. W mszach XVI w. technika c.f. została częściowo wyparta przez wywodzącą się z niej technikę parodii (› missa parodia).

Encyklopedia muzyki RMF Classic

Podziel się ze znajomymi:

Popularne hasła w Encyklopedii: