W Małopolsce ubędzie dnia aż 108 minut; z 11 godz. 38 minut na początku października, do 9 godz. 50 minut na końcu miesiąca. Słońce, w niedzielę 1 października, wschodzi o godz. 6.40 a zachodzi o 18.18; natomiast w ostatnim dniu miesiąca, wzejdzie o 6.28 a schowa się pod horyzontem o godz. 16.18. Wprost nie do wiary, ale ten dzień będzie jeszcze dłuższy od najkrótszego dnia roku o 105 minut! Ponadto Słońce w dniu 23 października, rano o godz. 07.27, przejdzie ze znaku Wagi w znak Skorpiona (czyli Niedźwiadka).
W tym miesiącu spodziewamy się paru dni o średniej aktywności magnetycznej Słońca (plamy, rozbłyski, protuberancje), związanej z nielicznymi centrami aktywności w jego fotosferze, szczególnie zaś w pierwszej dekadzie miesiąca. Ponadto, nasza gwiazda często szykuje jakieś niespodzianki, którymi może nas zadziwić lub nawet zaskoczyć, dlatego też warto i należy prowadzić bezpieczne obserwacje Słońca.
Uwaga! W nocy z 28/29 października (z soboty na niedzielę) śpimy rano o godzinę dłużej, przechodzimy bowiem na czas zimowy (środkowo-europejski), czyli cofamy dotychczasowe wskazania zegarów o godzinę. Oficjalnie, w/g rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów RP, należy to uczynić w nocy o godz. 03, w niedzielę 29.X. (dotyczy to w szczególności kolejnictwa i lotnictwa). Praktycznie zaś, najlepiej cofnąć wskazania zegarów o godzinę, jeszcze przed ułożeniem się do snu.
Ciemne bezksiężycowe noce, dogodne do obserwacji astronomicznych, będą na przełomie drugiej i ostatniej dekady miesiąca, bowiem kolejność faz Księżyca jest następująca: pełnia 5.X. o godz. 20.40, ostatnia kwadra 12.X. o godz. 14.25, nów 19.X. o godz. 21.12 i pierwsza kwadra 28.X. o godz. 00.22. W perygeum (najbliżej Ziemi) znajdzie się Księżyc 9.X. o godz. 08, a w apogeum (najdalej od Ziemi) będzie 25.X. po godz. 04.
Księżyc, "spacerując" po październikowym niebie, zakryje Aldebarana (9.X. o godz.21), najjaśniejszą gwiazdę w konstelacji Byka, Regulusa (15.X. o godz.13) najjaśniejszą gwiazdę w konstelacji Lwa i Neptuna (30.X. o godz.22). Te zjawiska będą u nas widoczne, ale tylko jako ich zbliżenia do tarczy Księżyca. Ponadto, nasz naturalny satelita przewędruje w tym miesiącu w pobliżu planet: Neptuna (3.X.), Urana (6.X.), Marsa (17.X.), Wenus (18.X.) i Saturna (24.X.). Oj, będzie co obserwować!
Na naszym jesiennym niebie, z wieczora, dostrzeżemy w kolejności gwiazdozbiory: Pegaza, Andromedy, Perseusza, Byka, a po północy pojawią się nam konstelacje Bliźniąt i Oriona.
Jeśli zaś chodzi o planety, to Merkurego można będzie szukać nisko na zachodnim niebie dopiero w ostatnim tygodniu miesiąca. Natomiast na porannym niebie znajdziemy Wenus i Marsa. Nad ranem 5.X. warto wstać przed godz. 5, bowiem dojdzie do ich spotkania na wschodnim niebie. Jowisza można będzie jeszcze obserwować z wieczora, nisko na zachodnim niebie w pierwszej dekadzie miesiąca, potem skryje się w promieniach Słońca aż do połowy listopada. Natomiast Saturna i jego pierścienie możemy obserwować w pierwszej połowie nocy, który przebywa w gwiazdozbiorze Wężownika. Uran gości w gwiazdozbiorze Ryb, a ponieważ 19.X. będzie w opozycji do Słońca, zatem możemy go obserwować przez całą noc. Natomiast Neptun po opozycji (5.IX.), przebywa w gwiazdozbiorze Wodnika i widoczny jest przez teleskop od wieczora, przez większą część nocy.
Aby móc wieczorem obserwować w/w zjawiska na niebie, najlepiej będzie złożyć wizytę w Młodzieżowym Obserwatorium Astronomicznym w Niepołomicach, przy ul. Mikołaja Kopernika 2 (tel. 12-281-15-61). W razie pochmurnego nieba, polecam tamże planetarium, zgodnie z wywieszonym harmonogramem.
W dniach 20-22.X. MOA organizuje IX Międzynarodową Konferencję "Nauczanie astronomii w XXI wieku". Obrady, dyskusje naukowe i warsztaty praktyczne, będą się toczyć w Zamku Królewskim oraz w Zespole Szkół im. Ojca Świętego JP II, przy placu Kazimierza Wielkiego 1. Serdecznie zapraszamy zainteresowane osoby - wstęp wolny.
Już od 2 października, aż do 7 listopada, promieniują szybkie meteory z roju Orionidów, które wchodzą w górne warstwy atmosfery ziemskiej z prędkościami nieco ponad 60 km/sek. Maksimum roju przypada na 21.X., możemy wtedy oczekiwać 25-30 "spadających gwiazd" na godzinę. Radiant meteorów leży na granicy gwiazdozbiorów Oriona i Bliźniąt (południowo-wschodnia część nieba). Warunki obserwacji ich maksimum będą w tym roku dobre, ponieważ Księżyc będzie po nowiu. Natomiast od 6 do 10 października (maksimum 8.X.), promieniują powolne meteory z roju Drakonid, czyli ich radiant leży w gwiazdozbiorze Smoka. Warunki do ich wieczornych obserwacji nie będą łatwe, bo Księżyc będzie po pełni. Dla wzbudzenia nie tylko obserwacyjnych refleksji, odwołam się do sprawdzonego po wielokroć w praktyce przysłowia:
" Jesień bezdeszczowa - to zima wiatrowa"
Adam Michalec MOA