Poznaj różne twarze muzyki filmowej i klasycznej!


Nikt nie jest w stanie zapomnieć O Fortuna, przejmującego zwrotu do losu i szczęścia. Carmina Burana to jedno z najpopularniejszych dzieł chóralnych XX wieku. „Śpiew chóru jest wspaniały, głosy brzmią ciepło, choć dramatycznie. Ponad nimi wznosi się niesamowity głos Simona Keenlyside’a, który jest ukoronowaniem tego wspaniałego wykonania. Zarówno czysty, pełen świeżości, jak i charakterystyczny” – Gramophone

O kompozytorze:

Carl Orff (1895-1982) przez pierwsze czterdzieści lat skomponował stosunkowo niewiele, pomimo że edukację muzyczną rozpoczął wcześnie oraz ukończył z wyróżnieniem Akademię Muzyczną w Monachium w 1914 roku. Wpływ na jego początkową fazę twórczości wywarł przede wszystkim impresjonizm spod znaku Claude’a Debussy’ego, choć to tradycja muzyki niemieckiej z takimi przedstawicielami jak Arnold Schönberg, Richard Strauss czy Hans Pfitzner zdecydowała o ostatecznym kształcie muzyki Orffa. Oprócz działalności kompozytorskiej należał on do elity niemieckich pedagogów muzycznych. Jego pierwszymi miejscami zatrudnienia były monachijska Kammerspiele, gdzie pełnił funkcję kapelmistrza (1915-1917) oraz teatry w Mannheim i Darmstadtcie (1918-1919). Po odbyciu służby wojskowej podczas pierwszej wojny światowej w 1924 roku założył wraz z Dorothee Günther monachijską Günterschule, interdyscyplinarną instytucję starającą się łączyć różne rodzaje aktywności w powiązaniu ze sztuką (muzyka, taniec, kultura fizyczna). Efektem tego przedsięwzięcia było podjęcie przez Orffa pracy nad monumentalną pozycją Schulwerk, której pierwszy tom opublikowany został w 1930 roku, choć nad poprawkami kompozytor pracował do końca życia. Praktyczne umiejętności muzyczne Orffa znalazły bezpośredni wyraz w twórczości z lat 1930-1933, gdy objął stanowisko dyrygenta w Towarzystwie Bachowskim w Monachium, choć dopiero Carmina burana przesądziła w 1937 roku o sławie Orffa jako kompozytora. Drugą wojnę światową udało mu się przeżyć w domu, gdzie starał się żyć z muzyki i wszelkimi siłami nie dać się wciągnąć w machinę hitleryzmu. Resztę życia poświęcił serii dramatów muzycznych – m.in. Die Kluge (1943), Antygona (1949), Edyp (1959) i Prometeusz (1966) – jak i pracy dydaktycznej (najważniejszy okres to lata 1950-1955, podczas których pracował w Staatliche Hochschule für Musik w Monachium).

O utworach:

Faktem jest, że Carmina burana, najpopularniejsze bodaj dzieło wokalno- -instrumentalne ostatniego wieku, pojawiło się w dość niecodzienny sposób. W Wielki Czwartek 1934 roku Carl Orff otrzymał antologię średniowiecznej poezji zawierającej około dwustu dawnych pieśni i utworów poetyckich. Część z nich stanowiły utwory religijne, wiersze komentujące stan duchowny, choć były też i takie, w których tematem były zwykłe, codzienne czynności: jedzenie, picie, zabawy towarzyskie czy miłość fizyczna. Orff zachwycił się otrzymaną kolekcją, akcentując „zaraźliwą rytmikę i żywiołowość wierszy, jak i muzyczność języka łacińskiego z jego szerokim wykorzystaniem samogłosek”. Faktycznie owa muzyczność tekstu pomogła później w pracy kompozytorskiej Orffa: „Całość była gotowa w przeciągu kilku tygodni. Miałem całą muzykę w głowie”. Premiera odbyła się 8 czerwca 1937 roku we frankfurckiej operze pod dyrekcją Oskara Waelterlina. Ogromny sukces dzieła spowodował, że Orff zwrócił się do swojego wydawcy, by ten zniszczył wszystko, co ów dotąd opublikował. Pisał do niego: „Moje »dzieła wszystkie« to od dziś Carmina burana”. Na całość składa się dwadzieścia pięć ustępów domkniętych z obu stron najpopularniejszą częścią chóralną O Fortuna – zapierającą dech w piersiach inwokacją do losu i szczęścia. Reszta podzielona została na trzy części zatytułowane Primo vere (Czas wiosny), In taberna (W tawernie) oraz Cours d’amours (Miłość). Końcowe O Fortuna domyka cykl, czyniąc z całości metaforę koła fortuny, umieszonego zresztą na okładce wydania antologii z 1847 roku.

O muzyce:

Carl Orff przyznał kiedyś: „Urodziłem się w Bawarii, w Monachium. To miasto, ten region ukształtowały zarówno mój charakter, jak i moją muzykę”. Największy wpływ jednak na jego późniejszą muzykę wywarł Claudio Monteverdi (1567-1643), którego L’Orfeo, Lamento d’Arianna oraz Ballo delle Ingrate zostały wydane właśnie przez Orffa. W 1937 roku Orff odnalazł swój własny głos w muzyce, którym przemówił w kompozycji Carmina burana, przekreślając tym samym wszystko, co do tego czasu napisał. Orff podjął duże ryzyko sięgając po styl muzycznej prostoty. W porównaniu do mnóstwa wielkich dzieł swojej epoki, w których czynnik komplikacji sięgał szczytu, Orff zdecydował się na powrót do źródeł w rozumieniu prostoty rytmu, harmonii i faktury. Jego dzieło jest mocno osadzone w harmonice funkcyjnej i opiera się na nieskomplikowanej rytmice odwołującej się swymi wzorami do pierwotności. Nie spotykamy tam prawie żadnych opracowań kontrapunktycznych, preferowane są współbrzmienia w unisonie lub jednogłosowość. Równie rewolucyjna był praca Orffa dotycząca instrumentacji, w której wykładał zasady łączenia instrumentów tak, by otrzymać piękne, eufoniczne, proste współbrzmienia oraz kładł nacisk na zagadnienia artykulacji i różnicowania jej w zależności od typu instrumentu. Prostota stała się wyznacznikiem twórczości Orffa, choć jego ogromna inwencja melodyczna i wyobraźnia muzyczna sprawiają, że twórczości tego kompozytora nie można w żadnym wypadku określić mianem „prostej”. Wiele z jego późniejszych kompozycji inspirowanych było tematycznie baśniami i podaniami ludowymi. Tu należy wskazać przede wszystkim Der Mond (Księżyc, 1939), który opiera się na wybranych baśniach braci Grimm. Orff mówił: „Im prostszy przekaz, tym większe wrażenie”.

Carl Orff
Carmina burana
Tracklista:

Carmina burana

Cantiones profanae
Fortuna Imperatix Mundi

1. O Fortuna chór 2.34
2. Fortuna plango vulnera chór 2.42

I Primo vere
3. Veris leta facies chór mały 4.26
4. Omnia sol temperat baryton 2.23
5. Ecce gratum chór 2.43

Uf dem anger
6. Taniec
7. Floret, silva nobilis chór i chór mały 3.24
8. Chramer, gip die varwe mir chór i chór mały 3.29
9. Reie

Swaz hie gat umbe chór
Chume, chum, geselle min chór mały 5.20

10. Were diu werlt alle min chór 0.56

II In taberna
11. Estuans interius baryton 2.24
12. Olim lacus colueram tenor i chór męski 3.31
13. Ego sum abbas baryton i chór męski 1.30
14. In taberna quando sumus chór męski 3.09

III Cours d’amours
15. Amor volat undique sopran i chór chłopięcy 3.31
16. Dies, nox et omnia baryton 2.27
17. Stetit puella sopran 2.06
18. Circa mea pectora baryton i chór męski 2.07
19. Si puer cum puellula baryton i chór męski 1.05
20. Veni, veni, venias chór 0.58
21. In trutina sopran 2.26
22. Tempus est iocundum sopran, baryton, chór i chór chłopięcy 2.22
23. Dulcissime sopran 0.30

Blanziflor et Helena
24. Ave formosissima chór 2.12

Fortuna Imperatrix Mundi
25. O fortuna chór 2.3

Christiane Oelze, sopran
David Kübler, tenor
Simon Keenlyside, baryton
Chór Deutsche Oper Berlin
Knabenchor Berlin, chór dziecięcy
Orkiestra Deutsche Oper Berlin
Christian Thielemann, dyrygent

Słuchaj RMF Classic i RMF Classic+ w aplikacji.

Pobierz i miej najpiękniejszą muzykę filmową i klasyczną zawsze przy sobie.

Aplikacja mobilna RMF Classic